In deze Nieuwsbrief:– Een renaissance – alweer?
– Verschenen
– Agenda
Een renaissance – alweer?
“We gaan opnieuw voorbij onze horizon reiken: we gaan een renaissance teweeg brengen, waarin ons zelfvertrouwen is hersteld, waarin we weer veilig kunnen leven in een vertrouwde omgeving: waarin de democratische rechtsstaat is hersteld en de economische en culturele dynamiek kan terugkeren” – zo luidde het politieke vergezicht waarmee Thierry Baudet zijn sympathisanten in vervoering bracht. Zijn Forum voor Democratie is “het vlaggeschip van de renaissancevloot”.
Het kan geen kwaad het luchtig gehalte van dit visioen eens goed te proeven door deze betekenisloze woorden nog eens te herkauwen.
Tegelijkertijd, want het vlaggeschip zeilt over woelige baren, maken we mee hoe van regeringswege de aanloop wordt genomen naar het intrekken van de Wet raadgevend referendum. Dat gebeurt op dubieuze wijze: men wil het zó doen dat de wet die nodig is om het raadgevend referendum in te trekken zélf geen onderwerp van een raadgevend referendum kan worden (zie MeerDemocratie). Onze bestuurders hebben, zo mogen we wel concluderen, weinig vertrouwen in de stem van het volk, die echter toch ook de legitimatie van hun besturen is…
Dat een minister van D66-huize nu het vonnis over het raadgevend referendum mag voltrekken, en daarmee een van de zogenaamde ‘kroonjuwelen’ van de partij door het putje spoelt, kan het beste worden gezien als uitdrukking van het feilen van de partijdemocratie.
Maar het gaat mij hier niet om partijpolitiek, het gaat mij om de ‘renaissance’ die Thierry Baudet ons in het vooruitzicht stelt. Als historicus kent hij, nemen we aan, de geschiedenis. Na de middeleeuwen volgde, vanaf de 15e eeuw de renaissance: het teruggrijpen op de verworvenheden – in de middeleeuwen langzamerhand onder het stof van de tijd verdwenen – van de klassieke Griekse en Romeinse cultuur. Renaissance betekent zoveel als ‘her-geboorte’. In de 15eeeuw hervond men de klassieken. Het gedachtegoed uit het oude Griekenland en het oude Rome kwam hernieuwd in de belangstelling, via kunst en wetenschap trokken oude denkbeelden de Europese beschaving binnen en waren zo van invloed op allerlei gebieden.
Nog steeds kunnen we met bewondering kijken naar bijvoorbeeld de bloei van de filosofie in het oude Griekenland, of kunnen we volgen hoe in het oude Rome op het gebied van de ontwikkeling van het recht belangrijke stappen werden gezet. Maar al in de 15e eeuw had de ontwikkeling van de mensheid niet zozeer behoefte aan een her-geboorte van de klassieke beschaving, als wel aan de geboorte van iets nieuws.
Baudet zoekt zijn inspiratie in het verleden. Zijn ‘renaissancevloot’ vaart achteruit de toekomst in. En zo vaart hij eigenlijk mooi mee met het eskader van het door hem zo gelaakte ‘partijkartel’. Met het intrekken van de Wet Raadgevend Referendum zeilt ook dit eskader achteruit; althans: nergens heb ik vernomen dat men van zins is om in plaats van het raadgevend referendum andere stappen te ondernemen om onze lamentabele partijdemocratie te vernieuwen.
Dat raadgevend referendum, om enig misverstand weg te nemen, was geen goed idee. Zoals, vooralsnog, ook de gedachte aan bijvoorbeeld een bindend referendum (door FVD gepropageerd) geen goed idee is.
Waarom niet?
Ik heb een rotsvast vertrouwen in het oordeel van de Nederlandse kiezer. Onze democratie echter, behandelt vraagstukken die buiten haar domein liggen. Dat zijn de vraagstukken die tot het gebied van het geestesleven behoren (onderwijs, kunst, wetenschap, religie, gezondheidszorg) en die daarom in de sfeer van de individuele keuzevrijheid moeten liggen; anderzijds overschrijdt de democratie haar grenzen door vraagstukken te behandelen die aan de betrokkenen in het economische leven zouden moeten worden overgelaten. Dezen (we hebben het nu over consument, handel en producent) beschikken namelijk bij uitstek over de inzichten en bekwaamheden die vereist zijn om door middel van economische activiteit de behoeften van de consument te vervullen.
Wanneer de democratie zich uitsluitend ‘met haar eigen zaken zou bemoeien’ zou dat op zich al – niet een her-geboorte maar een werkelijke vernieuwing zijn. In díe democratie zou het altijd gaan om vraagstukken die ‘algemeen-menselijke vraagstukken’ zijn, en dat zijn de vraagstukken waarover iedere kiesgerechtigde oordeelsbekwaam is. Daar kunnen we vertrouwen in hebben.
Soms is het niet iedereen duidelijk wat dan die algemeen-menselijke vraagstukken zijn. Die onduidelijkheid draagt vast bij aan het feit dat de huidige democratie haar grenzen voortdurend te buiten gaat – en dus is het van belang zich te krijgen op de vraagstukken die écht in het gebied van de democratie thuishoren. Men moet daarbij denken aan vraagstukken als het scheppen (en indien gewenst aanpassen) van rechten zoals: een recht op onderwijs; een recht op arbeid; een recht op een bestaansbasis bij ziekte, invaliditeit of ouderdom; een recht op gezondheidszorg. Of dergelijke, en mogelijk nog andere rechten er moeten zijn of komen – daarover kan iedere burger zich een oordeel vormen en dat individuele oordeel slaat neer in de vorm van een stem die wordt uitgebracht, waarbij natuurlijk alle stemmen even zwaar wegen.
Het is een aardige denkoefening om zich een democratie voor te stellen die zich uitsluitend bezig houdt met deze algemeen-menselijke vraagstukken. Zijn er in dat geval nog politieke partijen? Zijn er dan raadgevende of bindende referenda? Kunnen burgers zelf wetsvoorstellen doen? Dat zijn eigenlijk vragen van secondair belang. Van belang is dat we geen genoegen nemen met een volgende halfbakken ‘renaissance’ van het verleden maar streven naar een werkelijke vernieuwing van de democratie.
(John Hogervorst)
VERSCHENEN:
Bij uitgeverij Nearchus verscheen de eerste uitgave in een nieuwe pocketreeks over sociale driegeleding:
Rudolf Isler (red.)
Samenwerken in de economie – Rudolf Steiner over associaties
Het najagen van eigenbelang is oorzaak van veel schadelijke gevolgen, voor mens en aarde, van de moderne economie. Rudolf Steiner beschreef de associatie als vorm en werkwijze om tot een economie te komen waarin niet het eigenbelang maar het gedeelde algemeen belang centraal staat.
Deze uitgave bevat teksten van Rudolf Steiner over de associaties die door Rudolf Isler zijn geselecteerd en thematisch met elkaar verbonden – zodat een duidelijk beeld kan ontstaan van het doel en de werkwijze van associaties.
ISBN 9789492326171
Pocket, 81p, € 8,50
Bestellen kan hier
24 januari, Den Bosch
Werk en inkomen
Voordracht door John Hogervorst
“Ik werk want ik heb een inkomen nodig” – voor hoeveel mensen is dat niet de manier waarop ze tegen hun werk aankijken? Toch stelde Rudolf Steiner heel beslist dat werk en inkomen twee gescheiden zaken zouden moeten zijn. In zijn ogen is het mensonwaardig om arbeid te behandelen als een koopwaar die op de ‘arbeidsmarkt’ aangeboden wordt.
Om dit te begrijpen is het allereerst van belang om nader te onderzoeken waarom een mens eigenlijk werkt. Vervolgens kijken we hoe in de economie de welvaart wordt geproduceerd die ons in staat stelt te leven. En als derde zullen we zien hoe, op basis van de sociale driegeleding, heel verschillende beroepen of ‘soorten’ van arbeid in relatie tot elkaar staan – elkaar mogelijk maken en bevruchten.
Ook in relatie tot actuele thema’s als werkgelegenheid / werkloosheid, robotisering of de discussie rondom het basisinkomen, kan duidelijk worden hoe Rudolf Steiners visie op de samenleving (de sociale driegeleding) en de zgn associatieve economie een vruchtbare grondslag vormen om tot nieuwe sociale inzichten te komen.
Tijd: 20:00-22:00 uur
Kosten: € 7,00. Reductie is mogelijk.
Studiecentrum Antroposofie – Oosterhoeve bij de Oosterplas
IJsselsingel 1
Den Bosch
antroposofie-denbosch@live.nl
Vanaf 14 februari, Leiden
Het mysterie geld
met John Hogervorst
In drie bijeenkomsten proberen we het ‘mysterie geld’ te doorgronden – om daarmee het geld te maken tot wat het moet en kan zijn: dienstbaar aan de mens en aan zijn ontwikkeling.
Om tot een concreet beeld van de ware betekenis en het ware wezen van geld te komen, gaan we onder andere behandelen:
– de ontwikkeling van het geld vanuit het verre verleden tot in het heden
– de verschillende functies van geld
– zin en onzin van rente
– zin en onzin van de financiële wereld
– geldschepping
– kapitaal, krediet en vertrouwen
– de drie geldkwaliteiten: koopgeld / leengeld / schenkgeld
– de organische geldkringloop.
De cursusbijeenkomsten worden voorbereid aan de hand van tekstfragmenten van Rudolf Steiner die aan de deelnemers worden verspreid.
Data: woensdag 14 februari, 7 en 21 maart 2018
Tijd: 13:30 tot 17:00 uur
Kosten: € 85,00
De Zonneboom
De Laat de Kanterstraat 5
2313 JS Leiden
info@zonneboom.nl
Copyright © 2018 Driegonaal, All rights reserved.
Nederlandstalige- geselecteerde- maar niet gepubliceerde artikelen:
[rss url=https://www.instapaper.com/folder/3512068/rss/6196606/hBBwhP0ZNQTzoQKPjMpBOlQ75o show_title=true show_links=ture show_summary=true show_author=true show_date=true recent=false]